ශ්‍රී ලංකාව නිදහස ලැබූ දා පටන් සංවර්ධිත රටක් වීමට උත්සාහ කර තිබේ. එකම වරද නැවත නැවතත් කරමින් ඒ කාර්යයෙහි ලා අප අසාර්ථකව ඇති බවක් පෙනේ. ලෝක මූල්‍ය පද්ධති සහ සංවර්ධන ආධාර ක්‍රම මෙහෙයවන බටහිර ආයතනවලට අවශ්‍ය කරන්නේ, වර්තමාන ගෝලීය ක්‍රමය සවිබල ගන්වන සහ ඒකාබද්ධ කරවන ආකාරයේ සරල රේඛීය සංවර්ධන ක්‍රියාවලියක් තුළ දුප්පත් රටවල් සිටිනු දැකීමට ය. දෙවැනි ලෝක යුද්ධය අවසානයේ පටන්, අතලොස්සක් පමණක් ජාතීන් සංවර්ධන තත්වයක් වෙත ලඟාවීමට සමත්ව ඇත්තේ එබැවිනි. 1938 සහ 2022 වර්ෂ පාදක කරගනිමින් සකස් කළ, එසේ සංවර්ධනය වී ඇති ආකාරය දක්වන රටවල් පිළිබඳ ලැයිස්තු දෙකක් පහත දක්වා ඇත.

කෙසේ වෙතත්, මේ කාලය තුළ සැලසුම් කළ ව්‍යාපෘති නිසියාකාරයෙන් ක්‍රියාත්මක කෙළේ නම්, ශ්‍රී ලංකාවට සංවර්ධිත රටක් බවට පත්වීමේ විශාල ගැම්මක් ගත හැකිව තිබුණි. කඩිනම් මහවැලි ව්‍යාපාරය එවැනි එක් අවස්ථාවකි. ඒ මගින් නිපදවෙන අතිරික්ත විදුලිය දකුණු ඉන්දියාවට අපනයනය කිරීමට ඒ දිනවල කතා කෙරුණි. 1976-86 කාලය තුළ, මොරගහකන්ද හැරුණු විට අනෙක් සියලු ප්‍රධාන ජලවිදුලි ව්‍යාපාර අවසන් කර තිබුණි. වසරකට මෙගාවොට්ස් 25 ක ධාරිතාවෙන් යුත් මොරගහකන්ද ව්‍යාපෘතිය 2018 දී අවසන් කරන ලදි. එම ව්‍යාපෘතිය වසර 30 ක කාලයක් පමා වීම හේතුවෙන් රටේ සංවර්ධනය සඳහා දායක කරගත හැකිව තිබූ ජලවිදුලි නිෂ්පාදිත ධාරිතාව මෙගාවොට්ස් 750 කි. ඊටත් අමතරව, ගල්අඟුරු වැනි ෆොසිල බලශක්ති පරිභෝජනය ඒ කාලය තුළ ඉතිරි කරගැනීමෙන් සහ කෘෂිකර්මාන්තය සඳහා ඒ ජලවිදුලිය යොඳවාගැනීමෙන් අත්කරගත හැකිව තිබූ ඉතිරියත් තිබේ. ආණ්ඩු බලය වෙනස් වීම හේතුවෙන් ‘අවසාන සැතපුම’ ගමන් නොකළ අවස්ථාවකට මෙය කදිම උදාහරණයකි. 1988 දී ජේ. ආර්. ජයවර්ධනගෙන්, ආර්. ප්‍රේමදාසට බලය මාරු විය. ජනාධිපති ආර්. ප්‍රේමදාසගේ දේශපාලනික උපායමාර්ගය තිබුණේ වෙනත් (නිවාස) දිසාවකට ය. මහවැලි කඩිනම් ව්‍යාපෘතියේ අවසාන කොටස එහිදී පැත්තකට දැමුණි. (සරදම වන්නේ, මහවැලි සංවර්ධන යෝජනා ක්‍රමය 1961 දී මුලින්ම ඇරඹුණේ සිරිමාවෝ බණ්ඩාරනායකගේ ආණ්ඩුවෙන් වීමයි).

මඟහැරුණු අවස්ථාවන්

සංවර්ධනය සඳහා අවශ්‍ය, තිරසාර සහ විශ්වාසවන්ත බලශක්ති සැපයුමක්, මේ අවස්ථාව ප්‍රයෝජනයට ගැනීමෙන් අත්කරගත හැකිව තිබුණි. එහෙත් සිදු වුණේ එහි අනිත් පැත්තයි. පවතින බලශක්ති ධාරිතාව අවසන් වන තෙක් අපි කිසිවක් නොකර සිටියෙමු. ශ්‍රී ලාංකීය ව්‍යාපාරවලට ලෝක වෙළෙඳපොළේ තරඟකාරී වීමට ඇති හැකියාව නැති කරන මට්ටමට විදුලිය සඳහා වන වියදම ඉහළ යවන ආකාරයේ හදිසි විදුලිය මිල දී ගැනීමේ පුරුද්දට අප ඇබ්බැහි වුණේ එයාකාරයෙනි. එදා පටන්, රටේ අවශ්‍යතාවට සරිලන මට්ටමට විදුලිය ජනනය කිරීමට අප අපොහොසත්ව තිබේ. අද වන විට අපේ සංවර්ධනය මැඩලන ප්‍රධාන සාධකයක් බවට එය පත්ව තිබේ. අද, එනම් 2023 දී විදුලිය මිල දී ගැනීම සඳහා හිඟන පාත්තරයක් අරගෙන ඉන්දියාව ඉදිරියට යාමට අපට සිදුව ඇත. තවත් පැත්තකින් සලකන කල මෙය ජාතික ආරක්ෂාව පිළිබඳ බරපතළ තත්වයක් නිර්මාණය කිරීමේ අවදානම සහිත බවත් කිව යුතුය. මන්ද යත්, අප සමග පැහැදිලිවම ප්‍රශ්න තිබෙන රටකට මේ මගින් අප විසින්ම යම් හැන්දක් සපයාදෙන බැවිනි. ඇත්ත වශයෙන්ම අප කරන්නේ, කැමැත්තෙන් සහ ස්වේච්ඡාවෙන් ඉන්දියාවේ ‘ගාසා තීරය’ බවට අප පත්කරගැනීමයි. ඔවුන්ට රිසි පරිදි කටයුතු කිරීමට අප අසමත් වෙතොත් අනාගතයේදී අපට විදුලිය සැපයුම ඉන්දියාව විසින් නතර කර දැමිය හැකිය. මේ වනාහී, අපේ දේශපාලනික ප්‍රභූ තන්ත්‍රයේ සහ ඉහළ පෙළේ සැලසුම් සම්පාදකයන්ගේ මුග්ධ භාවයේ නව අදියරකි.

ජාතික වැදගත්කමක් ඇති ව්‍යාපෘති, ආණ්ඩු වෙනස් වීමත් සමග නතර කිරීම, පැත්තකට දැමීම හෝ කපා දැමීම, අද වනතෙක්ම අපේ රටේ දකින්ට ලැබෙන දෙයකි. (කටුනායක ගුවන් තොටුපොළ ගොඩනැඟූ දා පටන් සුදු අලියෙකු බවට පත් වූ) රත්මලාන ගුවන් තොටුපොළ, (තවම අවසන් කර නැති) බේස්ලයින් පාර හරහා කටුනායක ගුවන් තොටුපොළ සහ කටුනායක අධිවේගී මාර්ගය සමග සම්බන්ධ කිරීමේ ව්‍යාපෘතිවල පටන් මේ කාරණය අපට දැකගත හැකිය. කටුනායක අධිවේගී මාර්ගය තැනීමේදී සිදු වූ ප්‍රමාදයන් ගැන අපි කවුරුත් දනිමු. ඉහත කී ව්‍යාපෘතිය සමාප්තියකට පත්කරගැනීමට අපට හැකි විණි නම්, රත්මලාන සහ කටුනායක කාර්මික කලාප සම්බන්ධ කිරීමට අපට හැකියාව තිබුණි. එවැනි තත්වයක් තුළ, ගුවන් තොටුපොළවල් දෙකක් සහ කොළඹ වරාය අතර දුර පැයකට අඩු ගමන් කාලයකට සීමා කරගැනීමට හැකියාව තිබුණි. එවැනි සම්බන්ධීකරණයක්, වෙළෙඳාම සහ ආයෝජනය සඳහා වන යෝධ ප්‍රේරකයක් වෙනවා පමණක් නොව, දැනට සුදු අලියෙකු වී තිබෙන රත්මලාන ගුවන් තොටුපොළත් නව ජිවයකින් පණගසා නැඟිටිනු ඇත.

මේ කාලයේ සුලභව කියන්නට පුරුදුව සිටි කාරණය වුණේ, අප යුද්ධයකට පැටලී සිටි බවයි. එහෙත්, 2009 දී යුද්ධය සමාප්ත වීමෙන් පසු අර තත්වය තවත් උග්‍ර වුණු සැටි අපි දැක්කෙමු. 2009 පටන්, කොළඹ වරාය නගරය සහ නෙළුම් කුලුනු ව්‍යාපෘති මාස 18 කට ආසන්න කාලයකින් නතර කෙරී තිබුණි. තවත් ජාත්‍යන්තර ගුවන් තොටුපොළක් වී ගබඩාවක් වශයෙන් පාවිච්චියට ගන්නා අතරේ, උතුරේ අලුත් ගුවන් තොටුපොළක් තනන ලදි. දැන් අපට, සුදු අලි වශයෙන් පවතින ගුවන් තොටුපොළවල් තුනක්- මත්තල, යාපනය සහ රත්මලාන- තිබේ. කොරේ පිටට මරේ කීවා සේ, 2023 ඔක්තෝබරයේදී, සුදු අලි ගුවන් තොටුපොළවල් තුනක් පාවිච්චියට නොගෙන සිටි තත්වයක් තුළ, අයහපත් කාලගුණ තත්වයන් හේතු කොටගෙන ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් යානා කිහිපයක් ඉන්දියාවේ ත්‍රිවන්ද්‍රම් ගුවන් තොටුපොළ වෙත හරවා යවන්නට අපට සිදු විය. කිසි මහජන ආන්දෝලනයක් ඇති නොවුණි. අහිමි වූ අවස්ථාවන් ගැන හෝ වියදම් වැඩි වීම ගැන කිසි ආකාරයක හාහූවක් කර්මාන්ත අංශයෙන් අසන්ට ලැබුණේ නැත. එසේම, කර්මාන්ත අංශයේ හෝ ආණ්ඩු මට්ටමේ වගවීමක් පිළිබඳ කතාබහක් ඇති වුණේද නැත. සිවිල් ගුවන්සේවා අධිකාරිය සහ ගුවන් තොටුපොළ සහ ගුවන් සේවාවන්ට කිසි ගාණක් තිබුණේ නැත. ඒ නිසා දැන්, දේශපාලනයට යට නොවන, ගුවන් ගමන් සහ ගුවන් සේවාවන් පිළිබඳ ජාතික උපායමාර්ගික අවශ්‍යතාවක් තදින්ම තිබේ. මීට කලින්, වරක් සැලසුම් කර තිබූ ‘සැහැල්ලු රේල්ලු පද්ධතිය’ බඩු ප්‍රවාහණය සඳහා ප්‍රමාණවත් නැතැයි කියා පසුගිය කාලයේ අවලංගු කිරීම මේ අතර අපගේ මතකයට නැඟේ.

ඉහත සඳහන් කෙළේ, අපේක්ෂිත පරිදි සමාප්ත කෙළේ නම් ලංකාවට සිය සංවර්ධනය වෙත වේගයෙන් ගමන් කිරීමට හැකියාව තිබූ අවස්ථා කිහිපයකට උදාහරණයි. ඒවායේ විශාලත්වය සහ වියදම නිසා මාධ්‍ය මගින් ප්‍රචාරණය කරන ලදුව මහජනතාව ඒවා ගැන හොඳින් දන්නවාට සැකයක් නැත. 

අතහැර දැමූ ව්‍යාපෘති

මීට අමතරව, රට පුරාව අතහැර දමන ලද කුඩා ව්‍යාපෘති ගණනාවක් තිබේ. අත්‍යාවශ්‍ය මාර්ග, ජන ප්‍රජාවන් සම්බන්ධ කරවන පාලම්, රාජ්‍ය සේවාවන් ස්ථාපිත කිරීමේ ගොඩනැගිලි සහ ජනාවාස ප්‍රදේශවලට අවශ්‍ය කරන අනෙකුත් වාණිජ ක්‍රියාකාරකම් ආදිය ඒවාට අන්තර්ගතයි. සෑම අලුත් ඇමතිවරයෙකුම කරන්නේ, ඊට කලින් සිටි ඇමතිවරයාගේ ක්‍රියාකාරකම් නොසලකා තමන්ගේ ව්‍යාපෘති ඉදිරියට දැමීමයි. ඒ ආකාරයට, බාගෙට අවසන් කර අතහැර දැමූ ව්‍යාපෘති හෙවත් සුදු අලි ව්‍යාපෘති රට පුරා ඇති බව වරින් වර පළවන ප්‍රවෘත්ති වාර්තා පෙන්වා දෙයි.

මෙවැනි තීන්දු තීරණ නිසා, ආයෝජකයන්ට කරකියාගත හැකි දෙයක් නැතිව බලා සිටීමට සිදු වෙයි. ගිවිසුම්ගත කොන්ත්‍රාත් උල්ලංඝණය කෙරේ. කොන්ත්‍රාත්කරුවන්ට සහ සැපයුම්කරුවන්ට නියමිත මුදල් නොගෙවා පැහැර හැරෙයි. නැතහෙත් පමා කෙරෙයි. මේවායින් සිදුවන්නේ ආයෝජකයන්ගේ විශ්වාසය සිඳබිඳලීමයි. ඊට අමතරව, සුළු සහ මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යාපාර බංකොළොත් කරවයි. වසර ගණනාවක් තිස්සේ සිදුවන මෙවැනි ක්‍රියාකාරකම් නිසා, බොහෝ ආයෝජකයන්වද, දේශීය සහ ජාත්‍යන්තර සංවිධානද, අපේ ආණ්ඩුව සමග ගනුදෙනු කිරීමට අධෛර්යමත් කරනු ලැබ තිබේ. ඒ අනුව, ආණ්ඩුව සමග කටයුතු කිරීමට ඉතිරි වන්නේ සංවිධාන කිහිපයක් පමණි. ඒ මගින්, අක්‍රමිකතාවන්ට ඉඩ සැලසෙයි. ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලිය තුළ ඇරෙන fදාරවල් නිසා විවිධ මට්ටමේ දූෂණයන්ට අවකාශ සැපයෙයි.

සෑම මට්ටමකම දූෂණය

අද රටේ පවතින දූෂණය, දේශපාලනික, පරිපාලනමය සහ සමාජය යන සියලු තීරු ඔස්සේ ව්‍යාප්තව ඇත. මේ නිසා, ඇතැම් ආයෝජකයෝ තමන්ගේ ව්‍යාපෘති රජයෙන් අනුමත වන තෙක්වත් නොසිට, තමන්ගේ ධනයත් රැගෙන ආපසු මෙරටින් යති. ඒ තරමට, ව්‍යවසායයන් සඳහා විවිධ තලවලදී ඉල්ලා සිටින අල්ලස් ආදිය ගෙවූ පසු, අපේක්ෂිත ව්‍යාපාරයෙන් ලැබීමට බලාපොරොත්තු වන ප්‍රතිලාභවලින් වැඩක් නැති බවක් ඔවුන්ට දැනෙන බැවිනි. පරිපාලන මට්ටමේදී සිදුවන මෙවැනි දූෂිත තත්වයකට උදාහරණයක් මාධ්‍යයේ පළ විය. ඒ, ශ්‍රී ලංකාව සඳහා වන ‘ගූගල් අන්තර්ජාල බැලුම් ආවරණය’ සම්බන්ධයෙනි. අවසානයේ ඒ සේවාව ලංකාවට සපයා දීමේ යෝජනාව ගූගල් සමාගම විසින් අහක් කරගන්නා ලදි.

මීට සමගාමීව, සංවර්ධනයේ ඊළඟ අදියරට ලංකාව පත්කළ හැකිව තිබූ බොහෝ ව්‍යවස්ථාමය උත්සාහයන් පසුව දියාරු කර තිබේ. නැත්නම්, අතහැර දමා තිබේ. බිම් මට්ටමේ විරෝධතා නිසා එවැනි උත්සාහයන් සාර්ථක කරගැනීමට හැකි වී නැත. මානව හිමිකම් පිළිබඳ, රැකියා නීති පිළිබඳ, අධ්‍යාපනය, වෙළෙඳාම සහ ගුවන් ගමන් පිළිබඳ ඉතා වැදගත් වෙනස්කම් ඇති කරගත හැකිව තිබූ ව්‍යවස්ථාමය අවස්ථා, බොළඳ චින්තන රටාවන් නිසා එක තැන පල්වෙමින් තිබේ.

මේ ආකාරයේ චින්තනයක් සහ ක්‍රියාකාරීත්වයක්, කැලෑ කපා පුළුස්සා කරන හේන් ගොවිතැනට සම කළ හැකිය. එහිදී සිදුවන්නේ සෑම අලුත් ගොවියෙකුම තමාගේ භෝගය සඳහා අලුත් ඉඩම් ප්‍රමාණයක් විනාශ කිරීමයි. මෙහිදී, භෝගය යනුවෙන් මා අදහස් කරන්නේ, අපේ දේශපාලනඥයන් හුරු වී ඇතැයි කියන කොමිස් සහ/හෝ අල්ලස් ය. “නිදහස් අධ්‍යාපන ප්‍රතිපත්තිය නොතිබුණි නම්, වැඩි හරියක් ශ්‍රී ලාංකිකයන් තවමත් හේන් ගොවියන් වශයෙන් සිටිනු ඇතැ” යි ප්‍රධාන පෙළේ දේශපාලනඥයෙකු මෑතකදී කියා තිබීම ලොකුම විහිළුවකි. අවුරුදු ගානක් තිස්සේ හේන් ගොවියන්ට අධ්‍යාපනය ලබා දීමට අප සමත්ව ඇති බවක් එයින් ගම්‍ය කෙරේ. එහෙත්, දේශපාලනඥයන් බවට පත්ව සිටින උගත් ගොවියන්ට, තවමත් හේන් ගොවිතැන් මානසිකත්වය අතහැර දැමීමට පුළුවන් වී නැත.

ජන සංගණන සහ සංඛ්‍යාන දෙපාර්තමේන්තුවට අනුව, 2021 දී ශ්‍රී ලාංකිකයන්ගෙන් ඉංග්‍රීසි සාක්ෂරතාව තිබුණේ සියයට 22 කට පමණි. ඒ වසරේම, ලංකාවේ ගෙවල්වලින් සියයට 22.9 කට ඩෙස්ක්ටොප් හෝ ලැප්ටොප් පරිඝණකයක් තිබුණි. සමහරවිට මෙය, අපේ සමාජයේ පවතින දූෂණය නිසා, අසමාන ඩිජිටල් වෙනසක් ස්ථාපිත වන බවක් කල්තියා පෙන්නුම් කරන දර්ශකයක් විය හැකිය.

ජාතික සංවර්ධන සැලැස්මක් අවශ්‍යයි

රට ඉදිරියට ගෙන යාමට නම්, දේශපාලනික නායකත්වයට කවුරු පත්වුණත් ක්‍රියාත්මක කළ හැකි ජාතික සංවර්ධන සැලැස්මක් සකසා ගැනීම වැදගත් ය. දේශපාලන පක්ෂයට තමන්ගේ දැක්ම වර්ධනය කරගැනීමට සහ ක්‍රියාවට නැංවීමට මෙන්ම, රටේ සංවර්ධන උපායමාර්ගය නඩත්තු කිරීමටත් ඒ මගින් හැකි වනු ඇත. ඒ සඳහා දියුණු දැක්මක් සහිත නායකයන් අවශ්‍ය කෙරේ. පවතින මැතිවරණ ක්‍රමයත්, ඡන්දය පාවිච්චි කරන බොහෝ ජනතාවකගේ පටු මානසිකත්වයත් නිසා එවැනි නායකයන් මතුවෙතැයි සිතිය නොහැක. 

‍| රොෂන්ග වික්‍රමසිංහ

(2023 නොවැම්බර් 24 දින Daily FT පුවත්පතෙහි "Can we develop our country with the current mentality"  මැයින් පල වූ රොෂාන්ග වික්‍රමසිංහ විසින් ලියන ලද ලිපියේ සිංහල පරිවර්තනය ගවර්නන්ස් ලංකා වෙතිනි)